- Miasto Warna zostało założone jako kolonia handlowa w 570 r. p.n.e. pod nazwą Odessos („miasto nad wodą“) przez osadników greckich z miasta Miletu w Azji Mniejszej na miejscu starożytnej trackiej osady. Słowianie nadali miastu obecną nazwę Warna.
- W XII i XIV w. Warna stała się kwitnącym miastem portowym, do którego często przybywały statki handlowe z Genui, a później z Wenecji i Ragusy.
- 10 listopada 1444 r. – Bitwa pod Warną – krucjata na rzecz wyzwolenia chrześcijan na Półwyspie Bałkańskim pod wodzą Władysława III Jagiełły i węgierskiego dowódcy Janosa Hunyadiego (20 000 krzyżowców), kończy się klęską przez mocną armię sułtana Murada II (60 000 żołnierzy).
- W 1866 r. zbudowano pierwszą linię kolejową na bułgarskiej ziemi, łączącą Warnę z portem w naddunajskim mieście Ruse. Zapewniło to najszybsze połączenie między osmańską stolicą Stambułem a Europą Środkową za pomocą rzeki Dunaj.
- W październiku 1972 r. niedaleko Warny odkryto słynną na całym świecie nekropolię chalkolityczną (eneolityczną) – z V – IV tysiąclecie p.n.e. – zawierającą 294 grobów. Znalezione złote przedmioty to ponad 3000 sztuk, o łącznej wadze ponad 6 kg, wykonane z 23,5 karatowego złota. To jest uważane za najstarszy złoty skarb na świecie, czyli o setki lat starszy od jakiegokolwiek innego znalezionego do tej pory.
- Najbardziej znaczące zabytki związane z założeniem Bułgarii Naddunajskiej, tworzeniem narodowości bułgarskiej, kultury i literatury znajdują się również w regionie miasta Szumen. Znajdują się tu pierwsze stolice Pliska i Presław, centrum religijne Madara, auł khana Omurtaga i twierdza Szumen.
- Kamienny napis opisuje wizytę cara Iwana Szyszmana w mieście Szumen tuż przed inwazją turecką. Jest to najwcześniejsze źródło, które podaje obecną nazwę miasta.
- W 1813 roku w mieście Szumen zorganizowano pierwsze niereligijne obchody święta św. Cyryla i Metodego, podczas których zaprezentowano również pierwszy teatr na ziemiach bułgarskich. W 1856 r. wystawiono komedię „Michał“ Sawy Dobropłodniego, którą historycy teatru bułgarskiego nadal uważają za jego początek. Obywatelami miasta Szumen byli także autorzy pierwszego oryginalnego bułgarskiego dramatu („Stoyan Voyvoda“ Dobriego Woynikowa) i pierwszej bułgarskiej powieści („Nieszczęśliwa rodzina“ Wasiła Drumeva).
- W 1856 roku w mieście Szumen założono jeden z pierwszych domów kultury „Archanioł Michał“.
- W 1850 r. w Szumen powstała pierwsza bułgarska orkiestra dla muzyki „europejskiej“, a wkrótce potem pierwszy szkolny chór i orkiestra.